ยกขันหมากปฐม ศรัทธาคนคลองแดน

งานบุญโบราณของคนลุ่มทะเลสาบสงขลา บางท้องที่อาจเรียกว่า “ยกขันหมากพระปฐม” หรือ “ยกขันหมากพระถม” จัดขึ้นเป็นการกุศลเพื่อระดมทุนถวายวัด คล้ายกับงานทอดผ้าป่าหรือทอดกฐินเพื่อจัดสร้าง บูรณะ ซ่อมแซม โบสถ์ วิหาร หรือสิ่งก่อสร้างภายในวัด

โดยสมมุติเหตุการณ์ย้อนหลังไปครั้งพุทธกาล อาศัยเค้าเรื่องจากพุทธประวัติในคัมภีร์พระปฐมสมโพธิ ตอนวิวาหมงคลระหว่างพระเจ้าสุทโธทนะกับพระนางสิริมหามายา มีการสมมุติคู่บ่าวสาวขึ้นแทนพระเจ้าสุทโธทนะและพระนางสิริมหามายา เพศไหน วัยไหนก็ได้ และมีการยกขันหมากเหมือนงานแต่งงานจริง จึงเรียกว่า “ยกขันหมากปฐม”

ก่อนถึงวันงาน ชาวบ้านจะรวมตัวตกแต่งประดับประดาพานขันหมาก และพานของมงคล             เพื่อใช้ในการแห่ขันหมากขึ้นมาอย่างสวยสดงดงาม คนคลองแดนตั้งใจจัดเพื่อลูกหลาน และยังเปิดกว้างแก่ผู้สนใจมาเยี่ยมมาเยือน ได้มาพูดคุย ได้ใกล้ชิด ร่วมแรงกายแรงใจกัน ช่วยกันทำงานจัดมาสองปี มีคนพูดถึงตลอดเวลา ปีนี้ครั้งที่สามมีคนจากต่างถิ่นต่างที่มาเที่ยวชมเยอะขึ้นมาก

ประเพณียกขันหมากปฐมที่วัดคลองแดน เป็นช่วงเวลาสั้นๆ ที่รวมใจคนทั้งหมู่บ้าน เด็กๆมีโอกาสเรียนรู้วัฒนธรรมประเพณีของตนเองอย่างใกล้ชิด เพราะผู้ใหญ่เปิดโอกาสให้มีส่วนร่วมในกิจกรรมประเพณีมาตั้งแต่เริ่มเตรียมงาน

เปรม เปรมยุดา พูลสง เด็กหญิงชั้นป.5 บอกว่า “มันเป็นประเพณีของคนสมัยก่อน แต่ว่ามันหายไปนานแล้ว วัดคลองแดนกับชาวบ้านช่วยกันฟื้นฟูกันมา ประเพณียกขันหมากปฐมของเราเราต้องรักษา” การได้รับโอกาสจากผู้ใหญ่ถือเป็นนาทีทองที่จะช่วยปลูกความรักความศรัทธาในตนและชุมชนของตน ให้งอกงามลงในใจเด็กๆ

กอหญ้า ป.3เด็กหญิงกอหญ้า รอดเกลี้ยง มาร่วมงานยกขันหมากปฐมทุกปี ส่วนใหญ่เด็กๆช่วยงานเล็กๆน้อยๆเท่านั้น แต่ปีนี้กอหญ้า และพี่ๆน้องๆ ได้ช่วยร้อยมาลัย และช่วยจัดขันหมากด้วยตัวเองจนสำเร็จเป็นครั้งแรก นับเป็นความภาคภูมิใจของเด็กๆ ชุมชนคลองแดน กอหญ้าบอกว่าปีนี้ความรู้สึกไม่เหมือนปีก่อน “ดีใจที่ทำได้ ตอนร้อยมาลัย กับจัดขันหมาก เราต้องใจเย็นๆ และตั้งใจค่ะ จะได้ออกมาสวยๆ”

ส่วนอันนา เด็กหญิงณัชมิรา รอดเกลี้ยง พี่สาวของกอหญ้า เป็นครั้งแรกที่สวมบทบาทสมมติเป็นเจ้าบ่าว โดยมีน้องกอหญ้าสมมติเป็นเจ้าสาวคู่กัน เพื่อระดมทุนเข้าวัด เป็นวันที่อันนาสนุกและมีความสุขมาก “คนมากันเยอะมาก หนูชอบตอนแห่ขบวนขันหมากคนเฒ่าคนแก่รำกัน ได้แต่งเป็นผู้ชายก็สนุกดีเหมือนกัน”

ขบวนขันหมาก และบรรดาเจ้าบ่าวสมมติสัญจรทางน้ำพายเรือล่องคลอง พ่อแม่พี่น้องเดินเลียบริมคลอง ต่างมีจุดหมายเดียวกันคือวัดคลองแดน ผู้คนที่มีความแตกต่างหลากหลาย แต่ทุกคนมารวมกันด้วยใจที่มีศรัทธามั่นคงต่อประเพณีอันดีงามและสำคัญของชุมชน

หลังจากเสร็จสิ้นพิธีจำลองงานวิวาห์ของคู่บ่าวสาว ช่วงเวลาสำคัญอีกช่วงหนึ่งในงานยกขันหมากปฐม คือการไหว้แขกแจกเหนียวโดยที่คู่บ่าวสาวทำหน้าที่ตระเวนไหว้ญาติผู้ใหญ่ เพื่อระดมเงินมาถวายวัดให้ได้มากที่สุด และจะมอบข้าวเหนียวสังขยาแจกให้รับประทาน หรือนำกลับบ้าน เพิ่มความสมัครสมานกลมเกลียวดั่งข้าวเหนียว พร้อมทั้งนำเงินที่เรี่ยไร่ เงินหัวขันหมาก เงินสินสอดถวายวัดเพื่อการกุศลตามเจตนาของการจัดงาน