“คนภาคเหนือจุดผางประทีปและแขวนโคมในช่วงยี่เป็ง เป็นการบูชาและทำบุญ มีโคมแปดเหลี่ยม โคมดาว โคมกล่อง โคมหมุน โคมเพชร โคมร่ม และอีกเยอะแยะเลยค่ะ”
ธัญญ่า ด.ญ.ธันชนก นิลลออ ดวงตาเป็นประกาย ทุกครั้งที่พูดถึงโคม เพราะโคมมิได้หมายถึงความสวยงามในคืนยี่เป็งเท่านั้น แต่เป็นความรักความผูกพันของเด็กอายุ11 ขวบที่มีต่อครอบครัวและชุมชนของเธอ
“ตอนเด็กๆ ดูปู่ทำโคม ปู่สอนหนูให้ติดลายเส้นตามขอบโคม ติดลายกระดาษหน้าโคม ปู่บอกว่าหัดตอนแรกๆ ต้องติดให้เก่งๆ ก่อน แล้วค่อยหัดทำตัวโคม”
ครอบครัวของธัญญ่า อยู่บ้านเมืองสาตร ต.หนองหอย อ.เมือง จ.เชียงใหม่ บ้านเมืองสาตร ได้ชื่อว่า “หมู่บ้านโคมแห่งล้านนา” เพราะเป็นแหล่งผลิตและขายโคมที่ใหญ่ที่สุดในเชียงใหม่
อันที่จริงเมื่อ 60 ปีก่อน บ้านสันทรายดอนจั่น เชียงใหม่ เป็นแหล่งทำโคมดั้งเดิม คนที่นั่นทำโคมกันเป็นเกือบทุกครัวเรือน รวมทั้ง “แม่บัวไหล” สตรีล้านนาท่านหนึ่ง ซึ่งย้ายมาใช้ชีวิตที่บ้านเมืองสาตรพร้อมกับมีภูมิปัญญาการทำโคมติดตัวท่านมาด้วย แม่บัวไหลประดิษฐ์โคมเพื่อถวายวัดและทำขายในช่วงยี่เป็ง ทั้งแบบเดิมและสร้างสรรค์เพิ่มเติมแบบใหม่ๆ ทำให้มีคนซื้อและสั่งทำถึงบ้าน ความรู้ความสามารถแผ่ออก คนบ้านเมืองสาตรจึงหันมาทำโคมมากขึ้นเรื่อยๆ จนมีร้านขายโคมริมถนนของหมู่บ้านเรียงราย
ช่วงเทศกาลที่คนใช้โคมประดับประดา บ้านเมืองสาตรก็จะคึกคักแพรวพราวไปทั้งชุมชนเพราะทำโคมนานาชนิดส่งไปจังหวัดต่างๆ แม่ครูบัวไหล คณะปัญญา ได้รับรางวัลครูศิลป์ของแผ่นดิน พ.ศ.2561 ปีนี้อายุ 85 ปีแล้ว แต่ยังมีนักเรียน นักศึกษา จัดกลุ่มกันมาขอเรียนถึงบ้าน แม่ครูเต็มใจสอนโดยหวังว่าผู้เรียนจะนำไปสอนต่อๆกันเพื่อให้ “วิชาต่อวิชา”
ธัญญ่า รับโอกาสฝึกฝนการทำโคมและส่งต่อวิชาความรู้ “วิชาต่อวิชา”เช่นกันโดยจัดซุ้มสาธิตการทำโคมในงานยี่เป็งที่ลานอนุสาวรีย์สามกษัตริย์ งานใหญ่ใจกลางเมืองเชียงใหม่
“หนูมาที่นี่สาธิตเป็นปีที่สามแล้ว ปีนี้คนเยอะ มีทั้งเด็ก ทั้งผู้ใหญ่มาเรียนเต็มเลย ดีใจที่เขามาเรียน เราได้แชร์ประสบการณ์ให้เขา”
ในงานยี่เป็ง นอกจากทำโคม ยังเห็นการทำผางประทีป ตีกลองพื้นบ้าน การรำฟ้อนต่างๆ แม้ทุกวันนี้โคมล้านนาแบบดั้งเดิมมีน้อยลง วัสดุบางอย่างปรับเปลี่ยนไปตามยุคสมัย แต่เด็ก ๆ บ้านเมืองสาตรบอกว่า ความหมายของการจุดผางประทีปและการแขวนโคมในวันยี่เป็ง ยังคงอยู่ในวิถีชีวิตของคนล้านนาไม่เปลี่ยนแปลง
ทุ่งแสงตะวันสัปดาห์นี้ จะพาไปเที่ยวงานยี่เป็งที่จังหวัดเชียงใหม่ ชมโคมล้านนาที่ส่องสว่างด้วยแสงจากผางประทีป และในค่ำคืนที่สุขสงบนั้นเด็กบ้านเมืองสาตรมีคำอธิษฐานที่อยากจะบอกด้วยค่ะ ติดตามชมวันเสาร์ที่ 14 ธันวาคม 2562 เวลา 05.05 น. ทางช่อง 3 กด 33
