สิ่งธรรมดา ธรรมชาติรายรอบตัวล้วนมีคุณค่า เด็กๆ โรงเรียนวัดประสิทธาราม จังหวัดสุราษฎร์ธานี มีธรรมชาติใกล้ตัวเป็นห้องเรียนห้องใหญ่ เปิดตา เปิดใจเรียนรู้ได้ตลอด 24 ชั่วโมง
“ป่าจาก” หลายสิบไร่โอบรอบชุมชน วัด และโรงเรียนเล็กๆ ไว้ เป็นแหล่งขุมทรัพย์ชายฝั่งที่หล่อเลี้ยงผู้คนชุมชนใกล้ป่าจากมาหลายชั่วอายุคน มีชีวิตสัมพันธ์กับต้นจากทุกวันทุกเวลา
“ต้นจากช่วยกั้นลม ช่วยยึดตลิ่ง พวกปู ปลา กุ้ง หอยตัวเล็กๆ หลบอยู่ในต้นจากด้วยครับ ใบจากก็ทำเป็นหลังคาบ้านได้ ห่อขนมได้ ดอกจาก ลูกจากก็กินได้ครับ อร่อยดี ผมชอบ” น้องเจ บัลลังก์ จงศรี เด็กชายชั้นประถม 5 บอกเล่าประโยชน์ของจากขณะกำลังพายเรือไปตามคลองหลังโรงเรียน
เด็กๆ ยิ้มแย้มดีใจเมื่อได้มาเที่ยวป่าจาก มาพร้อมภารกิจสำคัญคือการออกตามหาลูกจาก เด็กๆ ลงเรือพายลัดเลาะไปตามคลองเล็กคลองน้อย แต่ละคนดูเชี่ยวชาญ ช่วยกันมองหาทะลายที่ใช้ได้พอเหมาะ พายเรือเข้าเทียบและใช้มีดพร้าตัดทะลายจากได้อย่างคล่องแคล่ว
“ต้นจากมีประโยชน์ทุกส่วนเลยครับ กินเนื้อด้านในแล้ว เปลือกยังใช้ได้เลย หรือทะลายไหนลูกจากแก่ไป
กินไม่ได้แล้ว เปลือกยังใช้ได้ครับ”
เมื่ออยู่ใกล้จากก็ต้องรู้จักจาก
อีกหนึ่งกิจกรรมที่เด็กๆ ชื่นชอบคือการที่คุณครูเชื้อเชิญออกแบบการเรียนรู้ ชวนเด็กๆ ทั้งรุ่นเล็ก รุ่นใหญ่ ทดลองลงมือย้อมผ้าจากเปลือกจาก
เด็กหญิงอัญชลี แสงทอง หรือ น้องต้นอ้อ นักเรียนชั้นป.2 เล่าว่า “เวลาเห็นผ้ามัดย้อมหนูภูมิใจในตัวเองมากค่ะ เพราะสีมันสวย และหนูก็เป็นคนทำเองด้วยค่ะ”
ย้อนกลับไปเมื่อ 3 ปีก่อน ฝันร้ายเกิดขึ้นที่โรงเรียนแห่งนี้ เมื่อทั้งโรงเรียนมีนักเรียนประมาณ 10 ชีวิต จึงทำให้ประสบปัญหาคล้ายโรงเรียนเล็กๆ ทั่วประเทศ นั่นคือ..ถูกเสนอให้ยุบโรงเรียน คณะครูและเด็กๆ ถูกจัดสรรกระจายไปยังโรงเรียนใกล้เคียง
หลายเดือนผ่านไป ปัญหามากมายก็เกิดขึ้น ทั้งค่าใช้จ่าย เสียเวลาในการเดินทาง เด็กๆ ลูกหลานต้องห่างจากหมู่บ้านไปไกล อีกทั้งผู้ปกครองกับครูไร้ความสัมพันธ์ ไม่ใกล้ชิดเท่าที่ควร ชาวบ้านในชุมชนจึงรวมตัวเรียกร้องให้โรงเรียนมีการเรียนการสอนเช่นเดิม เครือข่ายคนทำงานด้านการศึกษาในจังหวัดสุราษฎร์ธานีจึงมารวมตัวช่วยกันหนุนนำและช่วยกันจัดการเรียนการสอนแบบการมีส่วนร่วมของชุมชน
เนื่องจากขาดแคลนบุคลากรครู ชาวบ้านหลายคนจึงอาสามาช่วยสอนลูกหลาน วิชาเรียนของเด็กๆ จึงมีความพิเศษ “จาก” พืชชายเลนที่มีอยู่รอบโรงเรียนจึงเป็นสิ่งล้ำค่า เมื่อสอดแทรกอยู่ในแทบทุกวิชา บูรณาการเป็นบทเรียนแสนสนุกและมีความหมาย
“อีก 10 ปีข้างหน้าผมก็อยากเห็นสัตว์น้ำ กุ้ง หอย ปู ปลาใน บ้านเรา จะได้หากินกันได้ อยากให้ป่าจากมีเยอะๆ แบบนี้ เพราะ ลมเย็น บรรยากาศดี อยากขอบคุณต้นจากในความอร่อยและช่วยให้เราย้อมผ้าได้ครับ” เจกล่าวทิ้งท้าย
